భారత ఎన్నికల సంఘం + TSPSC_Group_1?.ToString()?? TSPSC_Group_1?.ToString()+" Current Affairs";

వార్తల్లో ఎందుకు?
ఇటీవల, ఎన్నికల సంఘం (EC) మహారాష్ట్ర అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో పారదర్శక ప్రక్రియను అనుసరించిందని, పార్టీ యొక్క అన్ని చట్టబద్ధమైన ఆందోళనలను సమీక్షిస్తామని కాంగ్రెస్‌కు హామీ ఇచ్చినప్పటికీ, డిసెంబర్ 3న సమావేశానికి ఆహ్వానించింది
భారత ఎన్నికల సంఘం?
గురించి:
భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) అనేది భారతదేశంలో యూనియన్ మరియు రాష్ట్ర ఎన్నికల ప్రక్రియలను నిర్వహించడానికి బాధ్యత వహించే స్వయంప్రతిపత్త రాజ్యాంగ అధికారం.
ఇది 25 జనవరి 1950 (జాతీయ ఓటర్ల దినోత్సవంగా జరుపుకుంటారు) రాజ్యాంగం ప్రకారం స్థాపించబడింది. కమిషన్ సచివాలయం న్యూఢిల్లీలో ఉంది.
ఈ సంస్థ భారతదేశంలో లోక్‌సభ, రాజ్యసభ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలకు మరియు దేశంలోని రాష్ట్రపతి మరియు ఉపరాష్ట్రపతి కార్యాలయాలకు ఎన్నికలను నిర్వహిస్తుంది.
రాష్ట్రాలలో పంచాయతీలు, మున్సిపాలిటీల ఎన్నికలతో సంబంధం లేదు. ఇందుకోసం భారత రాజ్యాంగం ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది.
రాజ్యాంగ నిబంధనలు:
పార్ట్ XV (ఆర్టికల్ 324-329): ఇది ఎన్నికలతో వ్యవహరిస్తుంది మరియు ఈ విషయాల కోసం ఒక కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేస్తుంది.
ఆర్టికల్ 324 ఎన్నికల జాబితాల తయారీ మరియు పార్లమెంట్ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలకు అన్ని ఎన్నికల నిర్వహణను పర్యవేక్షించడానికి, నిర్దేశించడానికి మరియు నియంత్రించడానికి ECIకి అధికారం ఇస్తుంది.
మతం, జాతి, కులం లేదా లింగం ఆధారంగా ఓటర్ల జాబితా నుండి ఎవరూ మినహాయించబడలేదని ఆర్టికల్ 325 నిర్ధారిస్తుంది.
ఆర్టికల్ 326 ఎన్నికలకు ప్రాతిపదికగా వయోజన ఓటు హక్కును (18 ఏళ్లు మరియు అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న పౌరులందరికీ ఓటింగ్ హక్కులు) ఏర్పాటు చేస్తుంది.
ఆర్టికల్ 327 పార్లమెంట్ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలకు ఎన్నికలకు సంబంధించి చట్టాలను రూపొందించడానికి పార్లమెంటును అనుమతిస్తుంది.
ఆర్టికల్ 328 రాష్ట్రంలో ఎన్నికలకు సంబంధించిన నిబంధనలను రూపొందించడానికి రాష్ట్ర శాసనసభలకు అధికారం ఇస్తుంది.
ఆర్టికల్ 329 ఎన్నికల విషయాల్లో న్యాయపరమైన జోక్యాన్ని నిషేధిస్తుంది.
విధులు మరియు అధికార పరిధి:
సలహా పాత్ర: పార్లమెంట్ మరియు రాష్ట్ర శాసనసభల సభ్యుల అనర్హతకి సంబంధించిన విషయాలపై, ముఖ్యంగా అవినీతి ఎన్నికల పద్ధతులకు సంబంధించిన కేసుల్లో రాష్ట్రపతి లేదా గవర్నర్‌కు ECI సలహా ఇస్తుంది.
పాక్షిక-న్యాయ పాత్ర: ఎన్నికల ఖర్చు ఖాతాలను సమర్పించడంలో విఫలమైనందుకు మరియు రాజకీయ పార్టీల గుర్తింపు మరియు ఎన్నికల చిహ్నాల కేటాయింపుకు సంబంధించిన వివాదాలను పరిష్కరించడంలో విఫలమైనందుకు ECI అభ్యర్థులను అనర్హులుగా ప్రకటించవచ్చు.
పరిపాలనా పాత్ర: ECI ఎన్నికల నియోజకవర్గాల డీలిమిటేషన్, ఓటరు నమోదు, ఓటర్ల జాబితాల నవీకరణ మరియు ఎన్నికల తేదీల షెడ్యూల్‌ను నిర్వహిస్తుంది. 
ఇది ఎన్నికల సమయంలో మోడల్ కోడ్ ఆఫ్ కండక్ట్‌కు కట్టుబడి ఉండేలా చూస్తుంది మరియు రాజకీయ ప్రచార ఖర్చులను పర్యవేక్షిస్తుంది.
ECI నిర్మాణం:
వాస్తవానికి కమిషన్‌కు ఒక ఎన్నికల కమిషనర్ మాత్రమే ఉన్నారు, అయితే ఎన్నికల కమిషనర్ సవరణ చట్టం 1989 తర్వాత, ఇది బహుళ-సభ్య సంఘంగా చేయబడింది. 1989లో, ఓటింగ్ వయస్సును 21 నుండి 18 సంవత్సరాలకు తగ్గించినందున, ఇద్దరు అదనపు ఎన్నికల కమిషనర్లను నియమించారు, ఇది ముగ్గురు సభ్యుల సంఘంగా మారింది.
ఎన్నికల సంఘం ప్రధాన ఎన్నికల కమీషనర్ (CEC) మరియు ఇతర ఎన్నికల కమీషనర్‌లను కలిగి ఉంటుంది, ఒకవేళ రాష్ట్రపతి ఎప్పటికప్పుడు నిర్ణయించవచ్చు.
ప్రస్తుతం, ఇందులో CEC మరియు ఇద్దరు ఎన్నికల కమిషనర్లు (ECలు) ఉన్నారు.
రాష్ట్ర స్థాయిలో, ఎన్నికల సంఘానికి ప్రధాన ఎన్నికల అధికారి సహాయం చేస్తారు.
కమీషనర్ల నియామకం & పదవీకాలం:
CEC మరియు ఇతర ECలు (నియామకం, సేవా నిబంధనలు మరియు పదవీకాలం) చట్టం, 2023 ప్రకారం రాష్ట్రపతి CEC మరియు ఎన్నికల కమీషనర్‌లను నియమిస్తారు.
వారికి నిర్ణీత పదవీకాలం ఆరు సంవత్సరాలు లేదా వయస్సు వరకు 65 సంవత్సరాలు, ఏది ముందైతే అది.
CEC మరియు ECల జీతం మరియు సర్వీస్ షరతులు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తికి సమానంగా ఉంటాయి.
తొలగింపు:
ఎన్నికల సంఘం (ఎన్నికల కమీషనర్ల సేవా నిబంధనలు మరియు వ్యాపార లావాదేవీల) చట్టం, 1991 ప్రకారం, ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ మరియు ఎన్నికల కమిషనర్లు రాష్ట్రపతికి లేఖ ద్వారా ఎప్పుడైనా రాజీనామా చేయవచ్చు.
ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్‌ను సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి వలె అదే పద్ధతిలో మరియు అదే ప్రాతిపదికన తొలగించవచ్చు.
మరో మాటలో చెప్పాలంటే, నిరూపితమైన దుష్ప్రవర్తన లేదా అసమర్థత కారణంగా పార్లమెంటు ఉభయ సభలు ప్రత్యేక మెజారిటీతో ఆమోదించిన తీర్మానం ఆధారంగా అతన్ని/ఆమెను రాష్ట్రపతి తొలగించవచ్చు.
ECI సభ్యుల జీతం మరియు అలవెన్సులు:
ఎన్నికల సంఘం (ఎన్నికల కమీషనర్ల సేవా నిబంధనలు మరియు వ్యాపార లావాదేవీల) చట్టం, 1991 ప్రకారం, ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (CEC) మరియు ఇద్దరు ఎన్నికల కమిషనర్లు (ECలు) సమాన వేతనాలు, భత్యాలు పొందుతారు. , మరియు సుప్రీం కోర్ట్ న్యాయమూర్తికి సమానమైన ఇతర అవసరాలు. 
భారతదేశంలోని CEC యొక్క ప్రస్తుత జీతం నెలకు ₹250,000 (US$3,000).
ECI యొక్క సహాయక యంత్రాలు:
ఎన్నికల ప్రక్రియకు మద్దతివ్వడానికి భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) వివిధ పాత్రలు మరియు బాధ్యతలతో కూడిన చక్కటి నిర్మాణాత్మక యంత్రాంగంపై ఆధారపడుతుంది:
డిప్యూటీ ఎన్నికల కమిషనర్లు (DEC)
ఈ కమిషనర్లు పౌర సేవల నుండి తీసుకోబడ్డారు మరియు ECI ద్వారా నియమితులయ్యారు. ఒక పదవీకాల వ్యవస్థ. వీరికి సెక్రటరీలు, జాయింట్ సెక్రటరీలు, డిప్యూటీ సెక్రటరీలు, అండర్ సెక్రటరీలు సహకరిస్తారు.
చీఫ్ ఎలక్టోరల్ ఆఫీసర్ (CEO)
ఈ అధికారులను రాష్ట్ర స్థాయిలో, రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో సంప్రదించి చీఫ్ ఎలక్షన్ కమీషనర్ నియమిస్తారు.
జిల్లా రిటర్నింగ్ అధికారి (DRO)
ఈ అధికారులను జిల్లా స్థాయిలో నియమిస్తారు. జిల్లాలోని ప్రతి నియోజకవర్గానికి కలెక్టర్ డీఆర్‌వోగా వ్యవహరిస్తారు.
రిటర్నింగ్ అధికారి (RO)
ఈ అధికారులను ప్రతి నియోజకవర్గానికి DRO నియమిస్తారు.
ప్రిసైడింగ్ అధికారి (PO)
ఈ అధికారులను ప్రతి పోలింగ్ బూత్‌కు DRO నియమిస్తారు.
పరిమితులు:
రాజ్యాంగం ఎన్నికల కమిషన్ సభ్యుల అర్హతలను (చట్టపరమైన, విద్యా, పరిపాలనా లేదా న్యాయపరమైన) నిర్దేశించలేదు.
ఎన్నికల సంఘం సభ్యుల పదవీకాలాన్ని రాజ్యాంగం పేర్కొనలేదు.
పదవీ విరమణ చేస్తున్న ఎన్నికల కమీషనర్‌లను ప్రభుత్వం తదుపరి ఎలాంటి నియామకం చేయకుండా రాజ్యాంగం నిషేధించలేదు.
ECI స్వాతంత్య్రాన్ని ప్రోత్సహించడానికి సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాలు:
అనూప్ బరన్వాల్ vs యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా కేసు (2023), ఎన్నికల సంఘం యొక్క స్వతంత్రత మరియు తటస్థతను నిర్ధారించడానికి సుప్రీంకోర్టు ఈ క్రింది ఆదేశాలను ఇచ్చింది:
ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ (CEC) నియామకం మరియు ఇతర ఎన్నికల కమీషనర్లు (ECలు) కిందివాటితో కూడిన త్రిసభ్య కమిటీ సిఫార్సులపై ఏర్పాటు చేస్తారు:
ప్రధానమంత్రి,
లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు
మరియు భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి.
ఇతర ఎన్నికల కమీషనర్‌లను తొలగించడానికి ప్రధాన ఎన్నికల కమీషనర్‌కు ఉన్న కారణాలు, అంటే ప్రధాన ఎన్నికల కమీషనర్ సిఫార్సుకు లోబడి సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి వంటి కారణాలతో సమానంగా ఉండాలి.

భారత ఎన్నికల సంఘం:
పార్ట్ XV (ఆర్టికల్ 324-329): ఇది ఎన్నికలతో వ్యవహరిస్తుంది మరియు ఈ విషయాల కోసం ఒక కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేస్తుంది.
ఏర్పాటు: 25 జనవరి 1950 (జనవరి 26 జాతీయ ఓటర్ల దినోత్సవంగా జరుపుకుంటారు)
ప్రధాన కార్యాలయం: నిర్వాచన్ సదన్, అశోకా రోడ్, న్యూఢిల్లీ
రాజ్యాంగ సంస్థ కార్యనిర్వాహకులు:
భారత ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్: రాజీవ్ కుమార్ (25వ ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ ఆఫ్ ఇండియా, సుశీల్ చంద్ర తర్వాత)
ఎన్నికలు భారత కమీషనర్లు: జ్ఞానేష్ కుమార్, సుఖ్బీర్ సింగ్ సంధు.
నామినేటర్: యూనియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ మినిస్టర్స్
అపాయింటర్: భారత రాష్ట్రపతి
పదవీ కాలం: 6 సంవత్సరాలు లేదా 65 సంవత్సరాల వరకు (ఏదైనా ముందు)
జీతం: నెలకు ₹250,000 (US$3,000)
ఎక్కువ కాలం సేవలందించిన CEC: కళ్యాణ్ సుందరం
తక్కువ కాలం సేవలందించిన CEC: VS రమాదేవి
  Q1. భారత ఎన్నికల సంఘం ఏ ఎన్నికలను నిర్వహిస్తుంది?
భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 324 ద్వారా, ఇది పార్లమెంటు, రాష్ట్ర శాసనసభలు, రాష్ట్రపతి మరియు ఉపరాష్ట్రపతి కార్యాలయానికి ఎన్నికలను నిర్వహించే అధికారం కలిగి ఉంది.
Q2. భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) ఎప్పుడు స్థాపించబడింది?
భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) 25 జనవరి 1950న స్థాపించబడింది. ఈ రోజు (జనవరి 25) ఏటా జాతీయ ఓటర్ల దినోత్సవంగా జరుపుకుంటారు.
Q3. ECI యొక్క సెక్రటేరియట్ ఎక్కడ ఉంది?
భారత ఎన్నికల సంఘం (ECI) సెక్రటేరియట్ న్యూఢిల్లీలో ఉంది.
Q4. ఆర్టికల్ 324 అంటే ఏమిటి?
భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 324 పార్లమెంటు మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలకు ఎన్నికలను నిర్వహించే బాధ్యత కలిగిన భారత ఎన్నికల సంఘం యొక్క విధులు మరియు అధికారాలతో వ్యవహరిస్తుంది.
Q5. ఎన్నికల సంఘం సభ్యులను ఎవరు నియమిస్తారు?
భారత రాష్ట్రపతి ఎన్నికల సంఘం సభ్యులను నియమిస్తారు

Election Commission of India

Why in News? Recently, The Election Commission(EC) said that a transparent process had been followed in the Maharashtra Assembly election, even as it assured the Congress of a review of all legitimate concerns of the party, and invited it for a meeting on December 3. What is the Election Commission of India? About: The Election Commission of India (ECI) is an autonomous constitutional authority responsible for administering Union and State election processes in India. It was established in accordance with the Constitution on 25th January 1950 (celebrated as National Voters' Day). The secretariat of the commission is in New Delhi. The body administers elections to the Lok Sabha, Rajya Sabha, and State Legislative Assemblies in India, and the offices of the President and Vice President in the country. It is not concerned with the elections to panchayats and municipalities in the states. For this, the Constitution of India provides for a separate State Election Commission. Constitutional Provisions: Part XV (Article 324-329): It deals with elections and establishes a commission for these matters. Article 324 empowers the ECI to supervise, direct, and control the preparation of electoral rolls and the conduct of all elections to Parliament and state legislatures. Article 325 ensures no one is excluded from the electoral rolls based on religion, race, caste, or sex. Article 326 establishes adult suffrage (voting rights for all citizens aged 18 and above) as the basis for elections. Article 327 allows Parliament to make laws regarding elections to Parliament and state legislatures. Article 328 empowers state legislatures to make provisions related to elections within the state. Article 329 prohibits judicial interference in electoral matters. Functions and jurisdiction: Advisory role: ECI advises the President or Governor on matters related to the disqualification of members of Parliament and state legislatures, especially in cases involving corrupt electoral practices. Quasi-Judicial role: ECI can disqualify candidates for failing to submit election expense accounts and resolve disputes regarding the recognition of political parties and the allocation of election symbols. Administrative role: ECI handles the delimitation of electoral constituencies, voter registration, updating of electoral rolls, and scheduling of election dates.  It also ensures adherence to the Model Code of Conduct during elections and monitors political campaign expenditures. Structure of ECI: Originally the commission had only one election commissioner but after the Election Commissioner Amendment Act 1989, it was made a multi-member body. In 1989, due to the reduction of the voting age from 21 to 18, two additional Election Commissioners were appointed, making it a three-member body. The Election Commission shall consist of the Chief Election Commissioner (CEC) and such number of other election commissioners, if any, as the President may from time-to-time fix. Presently, it consists of the CEC and two Election Commissioners (ECs). At the state level, the election commission is helped by the Chief Electoral Officer. Appointment & Tenure of Commissioners: The President appoints CEC and Election Commissioners as per the CEC and Other ECs (Appointment, Conditions of Service and Term of Office) Act, 2023. They have a fixed tenure of six years, or up to the age of 65 years, whichever is earlier. The salary and conditions of service of the CEC and ECs will be equivalent to that of the Supreme Court Judge. Removal: According to the Election Commission (Conditions of Service of Election Commissioners and Transaction of Business) Act, 1991, the Chief Election Commissioner and the Election Commissioners can resign at any time by writing to the President. The Chief Election Commissioner can be removed in the same manner and on the same grounds as a judge of the Supreme Court. In other words, he/she can be removed by the President on the basis of a resolution passed to that effect by both Houses of Parliament with a Special Majority, either on the grounds of proved misbehavior or incapacity. Salary and Allowances of the Members of the ECI: According to the Election Commission (Conditions of Service of Election Commissioners and Transaction of Business) Act, 1991, the Chief Election Commissioner (CEC) and two Election Commissioners (ECs) receive equal salaries, allowances, and other prerequisites that are similar to those of the judge of the Supreme Court.  Current Salary of the CEC of India is ₹250,000 (US$3,000) per month. Assisting Machinery of ECI: The Election Commission of India (ECI) relies on a well-structured machinery comprising various roles and responsibilities to support the electoral process: Deputy Election Commissioners (DEC) These Commissioners are drawn from civil services and appointed by the ECI with a tenure system. They are assisted by the Secretaries, Joint Secretaries, Deputy Secretaries, and Under Secretaries. Chief Electoral Officer (CEO) These officers are appointed at the State level, by the Chief Election Commissioner in consultation with the State Government. District Returning Officer (DRO) These officers are appointed at the district level. The Collector acts as the DRO for every constituency in the district. Returning Officer (RO) These officers are appointed by the DRO for every constituency. Presiding Officer (PO) These officers are appointed by the DRO for every polling booth. Limitations: The Constitution has not prescribed the qualifications (legal, educational, administrative or judicial) of the members of the Election Commission. The Constitution has not specified the term of the members of the Election Commission. The Constitution has not debarred the retiring election commissioners from any further appointment by the government. Supreme Court’s Directions to Promote Independence of ECI: In Anoop Baranwal vs Union of India Case (2023), the Supreme Court gave the following directions to ensure the independence and neutrality of the Election Commission: Appointment of the Chief Election Commissioner (CEC) and the other Election Commissioners (ECs) shall be made on the recommendations of a three member committee consisting of the following: The Prime Minister, The Leader of the Opposition in the Lok Sabha and The Chief Justice of India. The grounds for removal of the other Election Commissioners should be the same as that of the Chief Election Commissioner i.e., on the like grounds as a Judge of the Supreme Court subject to the recommendation of the Chief Election Commissioner.

Quick Revision: Election Commission of India: Part XV (Article 324-329): It deals with elections and establishes a commission for these matters. Formed: 25 January 1950 (26 January Celebrated as National Voters' Day) Headquarters: Nirvachan Sadan, Ashoka Road, New Delhi Constitutional Body executives: Chief Election Commissioner of India: Rajiv Kumar (25th Chief Election Commissioner of India, succeeding Sushil Chandra) Election Commissioners of India: Gyanesh Kumar, Sukhbir Singh Sandhu. Nominator: Union Council of Ministers Appointer: President of India Term length: 6 years or up to 65 years of age (whichever is prior) Salary: ₹250,000 (US$3,000) per month Longest Serving CEC: Kalyan Sundaram Shortest Serving CEC: V. S. Ramadevi

Frequently Asked Questions (FAQs): Q1. Which elections are managed by the Election Commission of India? By Article 324 of the Constitution of India, it is vested with the power of conducting elections to – Parliament, State Legislatures, Office of President and Vice-President of India. Q2. When was the Election Commission of India (ECI) Established? The Election Commission of India (ECI) was established on 25th January 1950. This day (25th January) is celebrated annually as National Voters’ Day. Q3. Where is the Secretariat of ECI? The Secretariat of the Election Commission of India (ECI) is in New Delhi. Q4. What is Article 324? Article 324 of the Indian Constitution deals with the functions and powers of the Election Commission of India, which is responsible for conducting elections to the Parliament and State Legislatures. Q5. Who appoints the Members of the Election Commission? The President of India appoints the members of the Election Commission